Παναγιώτης Κονδύλης (1943-1998)

Όσα ωφελούν τους ιδιοτελείς

προπαγανδίζουν οι αφελείς

Παναγιώτη Κονδύλη: «Στοχασμοί & Αποφθέγματα»

Συμβολές στη θεωρία της επικοινωνίας και της αγάπης προς τον πλησίον

Ακριβώς οι πνευματωδέστερες συζητήσεις αποδεικνύουν το αδύνατο της συναίνεσης: αυτές δείχνουν ότι για κάθε επιχείρημα υπάρχει και ένα αντεπιχείρημα.

Ο διάλογος μεταξύ ετεροφρόνων είναι αδύνατος και μεταξύ ομοδόξων περιττός.

Απαρχή ξεχωριστής οικειότητας: να κουτσομπολεύεις κατ’ ιδίαν μ’ έναν τρίτο τους κοινούς σας φίλους.

Όταν προσδοκούμε από τους άλλους να μάς «καταλάβουν», στην ουσία τους ζητούμε να μάς συμμεριστούν την αυτοκατανόησή μας.

Φιλία είναι η (σιωπηρή) συμφωνία ότι η μία πλευρά συμμερίζεται την αυτοκατανόηση της άλλης.

Μιά συζήτηση περί φιλίας ή αγάπης μπορεί να σημάνει την αρχή ή το τέλος της φιλίας ή της αγάπης.

Οι αλαζόνες προκαλούν την αντιπάθεια επειδή δεν μπορούμε να περιμένουμε επιβεβαίωση της δικής μας φιλαυτίας.

Οι ανόητοι μονίμως παραπονούνται ότι οι ευφυείς είναι επηρμένοι.

Στις επιτυχίες αισθανόμαστε πάνω από το ανθρώπινο μέτρο, στις αποτυχίες αναλογιζόμαστε την κοινή ανθρώπινη μοίρα.

Η μεγάλη ματαιοδοξία σε αντίθεση προς τη μικρή, που ζει από τις προσόδους του πυρετώδους πάρε-δώσε στο Vanity Fair της καθημερινότητας, είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητη από τον έπαινο και την επιδοκιμασία· γι’ αυτό και φαντάζει σαν μετριοφροσύνη.

Η ευγένεια συνιστά συχνότατα τον πιο επιδέξιο καιροσκοπισμό: μόνο ευγενείς άνθρωποι κατορθώνουν να κρατούν πάντοτε και συγχρόνως όλες τις πόρτες ανοιχτές.

Συμπληρωματικά περί οπτικής

Οι παρωπίδες προσφέρουν ασφαλή προσανατολισμό.

Επειδή τα όρια των ονείρων είναι ρευστά, γίνονται ρευστά και τα όρια του Πραγματικού: γιατί το Πραγματικό βλέπεται από τη σκοπιά του ονείρου.

Ελπίδα και φόβος παρεμποδίζουν την κατανόηση των ανθρώπινων πραγμάτων· η ελπίδα όμως ξεπερνιέται πολύ δυσκολότερα από το φόβο.

Ο άνθρωπος είναι ικανός να πιστέψει οτιδήποτε, προκειμένου να πείσει τον εαυτό του και τους άλλους ότι οι πράξεις του βρίσκονται σε συμφωνία με τις πεποιθήσεις του.

Μάς ενδιαφέρει λιγότερο το τί είμαστε από το τί πιστεύουν οι άλλοι για μάς.

Ευσεβείς διαλογισμοί

Μετά το θάνατο του Θεού όλα επιτρέπονται — θρησκολογούν ορισμένοι· όσο ζούσε ακόμη ο Θεός, τα είχε επιτρέψει όλα από μόνος του — διαπιστώνουν άλλοι.

Αν ο θάνατος δεν έχει νόημα, τότε δεν έχει νόημα ούτε η ζωή: αυτό υπήρξε ανέκαθεν το ισχυρότερο —και δολιότερο— επιχείρημα των επί γης τοποτηρητών του Εκείθεν.

Ο διάβολος είναι εξαιρετικός θεολόγος, οι θεολόγοι μέτριοι διάβολοι.

Κοινωνιολογία της ηθικής και ηθική της κυριαρχίας

Γιατί οι μικροαστοί δεν είναι ποτέ κυνικοί: η πίστη στην ύπαρξη και την πρακτικότητα των γενικώς αποδεκτών κανόνων της ηθικής τους παρέχει ένα αίσθημα πρόσθετης ασφάλειας.

Ο τωρινός κυρίαρχος επικαλείται τη λογική, ο μελλοντικός υμνεί την ελευθερία.

Οι ιδέες είναι η παρηγοριά των αδύναμων και η πρόφαση των ισχυρών.

Φιλοσόφων εγκώμιον

Η έλλειψη ιστορικής παιδείας είναι η αστείρευτη πηγή έμπνευσης των φιλοσόφων.

Το πρώτο μέλημα του επαγγελματία φιλοσόφου είναι να πείσει τον εαυτό του και τον κόσμο ότι κερδίζει το μισθό του όχι ως απλός εργαζόμενος, σαν όλους τους άλλους, αλλά ως ευεργέτης της ανθρωπότητας.

Οι θεωρητικές αναμετρήσεις μεταξύ φιλοσόφων γίνονται ειλικρινείς μόνο όταν καταλήγουν σε προσωπικές ύβρεις.

Μιά παραβολή των πολιτικών αναλύσεων του Tocqueville και του Hegel δείχνει ότι ο κήρυκας του απόλυτου Πνεύματος ήταν τελικά επαρχιώτης.

Περί υγιεινής ζωής

Οριστικό επιχείρημα υπέρ του καπνίσματος: η απόλαυση είναι βέβαιη, ο κίνδυνος είναι ενδεχόμενος.

Ζητήματα γούστου

Απ’ όλα προτιμώ περισσότερο την μετριοφροσύνη των αμόρφωτων.

Όμως από το θράσος των ημιμαθών προτιμώ τη ματαιοδοξία των πεπαιδευμένων.

Είναι καλό που το σώμα μου δεν μπορεί να διαπράξει όλες τις αμαρτίες του πνεύματός μου.

Ο απέραντος πόθος να ρουφήξεις τον κόσμο — και η απέραντη ανία αφότου το έκανες.

Το φθινόπωρο είναι ο πιο εμπνευσμένος κιτς ζωγράφος.

Ο γάμος ισοδυναμεί με την απόπειρα να αντικαταστήσουμε όλα τα βιβλία του κόσμου με μία και μόνη εγκυκλοπαίδεια.

Summa summarum

Καμμιά αθωότητα δεν είναι αθώα, καμμιά ενοχή δεν είναι ένοχη.

Ανθρώπινο είναι οτιδήποτε πράττουν ή έχουν πράξει οι άνθρωποι.

Οι αξίες είναι σχετικές και ο άνθρωπος θνητός· στην έσχατη συνέπειά του τούτο το στοιχειώδες συμπέρασμα σημαίνει: μηδενισμός.

Ο ανδρισμός, ο οριστικός δηλαδή αποχαιρετισμός κάθε ελπίδας και φόβου, είναι η ηθική του μηδενισμού.

Το Δαιμονικό δεν είναι κάποιο σκοτεινό ορμέμφυτο, αλλά η έσχατη συνέπεια της σκέψης.

Να μη θέλεις τίποτα, να θέλεις το τίποτα, να μη θέλεις: αυτές είναι κατά σειρά οι δυνατές κλιμακώσεις της βούλησης.

____________________________________________________

* Μετάφραση: ΛΑΜΠΡΟΣ ΛΑΡΕΛΗΣ (Νέα Εστία τ.1717)

* “Οι “Στοχασμοί & Αποφθέγματα” του Παναγιώτη Κονδύλη, που για πρώτη φορά δημοσιεύονται στην Νέα Εστία, βρέθηκαν μετά τον αδόκητο θάνατο του στα κατάλοιπα του, σε αχρονολόγητο χειρόγραφο γραμμένο στη γερμανική, φροντισμένο από το δημιουργό του, έτοιμο για δημοσίευση, την οποία, για άγνωστους λόγους δεν θέλησε εν ζωή ή ενδεχομένως δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει.” Απόσπασμα από το σημείωμα του Αθ. Καίση – Νέα Εστία (τ. 1717).

Γνωριμία με τον Παναγιώτη Κονδύλη

«Η διάδοση της δυτικής μαζικής δημοκρατίας σε παγκόσμια κλίμακα όχι μόνον δεν θα γεννήσει πιστά αντίγραφα, αλλά θα αλλάξει και αυτήν την ίδια στις μητροπολιτικές χώρες, πυροδοτώντας παράλληλα οξύτατους αγώνες κατανομής. Αν ο 20ος αιώνας σήμανε τη διάψευση της κομμουνιστικής ουτοπίας, ο 21ος θα χαρακτηρισθεί από την κατάρρευση της φιλελεύθερης. Ποιά συγκεκριμένα γεγονότα θα συγκροτήσουν τις ροπές κατά τον 21ο αιώνα, που θα είναι ο συγκλονιστικότερος και τραγικότερος της ανθρώπινης Ιστορίας, δεν μπορούμε να ξέρουμε.

Ένα ωστόσο είναι βέβαιο: η Ιστορία δεν τελείωσε, κανείς απ΄όσους ζουν σήμερα δεν πρόκειται να πεθάνει γνωρίζοντας πως θα τελειώσει. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιγράψουμε τις κινητήριες δυνάμεις της, μέσα στη δεδομένη βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη συγκυρία. Και η περιγραφή αυτή δεν είναι έργο του ιδεολόγου και του ηθικολόγου. Απαιτεί ματιά ασκημένη στη θέαση της ιστορικότητας των φαινομένων.

Οι αναλύσεις αυτού του τόμου αποσκοπούν σε μια ριζική διαστολή μεταξύ ιδεολογίας και πραγματικότητας. Δεν ζητούν να προσεγγίσουν τις σημερινές πλανητικές εξελίξεις μέσα από τις δυτικές ιδεολογίες, αλλά αντίθετα να κατανοήσουν τις ιδεολογίες τούτες μέσα από την πλανητική συγκυρία και τις δυνάμεις που τη διαμορφώνουν. Όποιος δεν θέλει να είναι φερέφωνο του ισχυρού, δεν πρέπει και να αποδέχεται την εικόνα που προβάλλει ο ισχυρός για τον εαυτό του.«

Παναγιώτης Κονδύλης (1943-1998), «Από τον 20ο στον 21ο Αιώνα – Τομές στην πλανητική πολιτική περί το 2000». Εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, 1998.

_______________________________________

Τα χρόνια έλιωσαν, συμπαρασύροντας μαζι και τις όποιες ψευδαισθήσεις μας. Επανήλθαμε στον γνωστό χωρόχρονο, στην πραγματικότητα της εποχής μας…

Αυτή την πραγματικότητα αναλύει μοναδικά, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους – ίσως ο μεγαλύτερος – της σύγχρονης δυτικής σκέψης, ο Παναγιώτης Κονδύλης.

Γεννήθηκε κι έκανε τις πρώτες πανεπιστημιακές του σπουδές στην Ελλάδα. Συνέχισε στη Γερμανία όπου κι αναγνωρίστηκε η σημαντική του φυσιογνωμία και το ανεκτίμητο, ογκώδες έργο του.

Οι Γερμανοί είπαν χαρακτηριστικά: Οι Γερμανία δεν υιοθέτησε τον Παναγιώτη Κονδύλη. Ο Παναγιώτης Κονδύλης  είναι αυτός που υιοθέτησε την Γερμανία. Τον τοποθέτησαν στο πάνθεον των μεγάλων κλασικών της φιλοσοφίας.

Η Ελλάδα τον αγνόησε πανηγυρικά. Η σιωπή είναι άλλωστε το μεγαλύτερο όπλο της ανικανότητας και της μικρονοϊκής ηλιθιότητας. Μέχρι εκεί φτάνει η νόηση των εξωστρεφών «διανοούμενων» της ακαδημαϊκής και μη κοινότητας του ελληνικού μορφώματος.

Σύγκριση, άσπονδος εχθρός της μετριότητας και της διανοητικής ανημπόριας…

Από Μαργαρίτα

___________________________________________

* Χρωστάω πολλά στη συμμαθήτρια και φίλη Κατερίνα Μ. Χάρη σε σένα Κατερίνα μου που έχεις χαθεί, κάπου στην Ιταλία, γνώρισα προσωπικά, πολύ νωρίς (γύρω στα 15 μου χρόνια),  στις παρέες της μεγαλύτερης αδελφής σου  Σοφίας, τον Κονδύλη. Προσωπικότητα ασύλληπτης ευρυμάθειας και ακτινοβολίας ακόμα και για την δική μας ηλικία και συγκρότηση. Και ήταν μολις 6  χρόνια μεγαλύτερος μας. Λίγες φορές τον είδα και σε αραιά διαστήματα. Άκουγα όμως τόσο συχνά γι’ αυτόν από τις τότε νεανικές του παρέες. Τα σχόλια γύρω από τις απόψεις, τις ιδέες, τις ικανότητες, τις δραστηριότητες του είχαν πάρει μυθικές διαστάσεις μέσα στον μικρόκοσμο μας. Ακόμα και η έμμεση επίδραση του ήταν μεγάλη.

Ήμουν πέρα για πέρα σίγουρη ότι κάποτε θα μάθαινα σπουδαία πράγματα γι’ αυτόν…Και θυμάμαι με συγκίνηση τη χαρά που πήρα όταν ανακάλυψα βιβλίο του  στα βιβλιοπωλεία της Αθήνας, τη δεκαετία του ’80. Ήταν η «Κριτική της Μεταφυσικής στη Νεότερη Σκέψη», σε δική του μετάφραση από τα γερμανικά (ο Κονδύλης έγραφε τα έργα του στα γερμανικά – στη συνέχεια, τα μετάφραζε στα ελληνικά ο ίδιος για τους εκδοτικούς οίκους της χώρας μας).

Δεν θα σωθούμε, αλλά ευτυχώς που υπάρχει η συνομιλία με τα βιβλία του Παναγιώτη Κονδύλη…